Έρη Ρίτσου, συγγραφέας (κι ας μη το δηλώνει!)

Άλλη χαρά/δεν είναι πιο μεγάλη/απ' τη χαρά που δίνεις" έγραψε ο πατέρας-ποιητής, για να το θυμάται η κόρη...

Συνέντευξη: Αλέξανδρος Στεργιόπουλος

 

   Η Έρη Ρίτσου μεγάλωσε σε ένα σπίτι γεμάτο βιβλία. Το πρώτο πράγμα που έφτιαξε η μητέρα της στο δωμάτιό της ήταν η βιβλιοθήκη. Μητέρα της η Γαρυφαλιώ Γεωργιάδου Ρίτσου και πατέρας της ο Γιάννης Ρίτσος. Η ίδια έχει τη δική της πορεία στον λογοτεχνικό χώρο με τέσσερα παιδικά και δύο μυθιστορήματα. Ανήμερα των γενεθλίων του πατέρα της, την 1^η Μάη, μίλησε στο toperiodiko.gr και την ευχαριστούμε. Ευχαριστίες και στις εκδόσεις “Κέδρος” για τη βοήθεια που μας παρείχαν. Ο στίχος του υπότιτλου είναι στίχος-υποθήκη που της άφησε ο πατέρας της.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

  -Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια, με τον Γιάννη Ρίτσο πατέρα; 

   Μια που στα πρώτα χρόνια της ζωής μου ο πατέρας μου εργαζόταν στην Αθήνα και η μητέρα μου, ως γιατρός, στη Σάμο και εγώ ζούσα μαζί της, η μητέρα μου ήταν ο άνθρωπος που έπαιξε τον καθοριστικό ρόλο στην ανατροφή μου τα πρώτα αυτά χρόνια.

  Με τον πατέρα μου βρισκόμασταν τις διακοπές, το καλοκαίρι  που ερχόταν να μας δει στο Καρλόβασι ή τα Χριστούγεννα και το Πάσχα που ερχόμασταν εμείς στην Αθήνα.  Το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που ζήσαμε μαζί κάτω απ” την ίδια στέγη ήταν στην διάρκεια της δικτατορίας, όταν βρισκόταν σε κατ” οίκον περιορισμό στη Σάμο.

  Στα χρόνια της εφηβείας μου λοιπόν υπήρξε μια εξαιρετικά θετική παρουσία στη ζωή μου, μιας που πάντα ήταν ανοιχτός σε συζητήσεις και πρόθυμος να μου λύσει κάθε απορία, ακόμα και τις πιο ανόητες. Πρέπει να πω, πως το γεγονός ότι με αντιμετώπιζε ως ενήλικα συζητώντας απολύτως σοβαρά μαζί μου, είχε σαν αποτέλεσμα να αποκτήσω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, πράγμα πολύ σπουδαίο για τα χρόνια εκείνα της εφηβικής αβεβαιότητας. Ήταν πάντα πολύ τρυφερός και γλυκός μαζί μου, με φανερή διάθεση να μου προσφέρει και να με μάθει όσο περισσότερα πράγματα μπορούσε και, σε κείνη τη φάση, μπορούσα να μάθω.

  -Η ποίησή του περνούσε και στη σχέση του με σας και τη μητέρα σας; 

  Αναγκαστικά! Η ποίηση ήταν η ζωή του, έτσι και η δική μας ζωή γυρνούσε γύρω από αυτήν.  Μέσω της ποίησης εκφραζόταν πάντα για όλα όσα τον απασχολούσαν είτε αφορούσαν σε προσωπικό επίπεδο είτε στη γενικότερη θέαση του κόσμου. Κατά συνέπεια, και τις «οικογενειακές» μας στιγμές ο ίδιος τις περνούσε μέσα από την ποίησή του.  Το ποίημα «Πρωινό άστρο» το έγραψε όταν γεννήθηκα εγώ και μου το αφιέρωσε, ενώ ανάμεσα σε άλλα έχει αφιερώσει στη μητέρα μου την αγαπημένη μου σειρά μικρών ποιημάτων «Μαρτυρίες», η συγκεντρωτική έκδοση των οποίων (και οι 3 σειρές σε έναν τόμο) κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον εκδοτικό οίκο ΚΕΔΡΟΣ. Να σημειώσω, επίσης, πως του άρεσε πολύ να μας διαβάζει «τα ποιήματα της μέρας», την καθημερινή του δηλαδή παραγωγή. Στα χρόνια εκείνα της Χούντας, απομονωμένος απ” όλους τους γνωστούς και τους φίλους του, χωρίς να είναι δυνατό να συναντήσει ούτε έναν άνθρωπο πέρα από την οικογένειά του, ήμασταν το μόνο κοινό του.

 

  -Τι πιστεύετε ότι τον έκανε ξεχωριστό ως άνθρωπο; 

 Ένας συνδυασμός πραγμάτων:  Ο χαρακτήρας του, η ανατροφή του, η τεράστια αγάπη του για τη δουλειά του, η επίσης τεράστια αγάπη του για τον Άνθρωπο, η ιδεολογία του, συνέπεια αυτής της αγάπης, και η «πρακτική εφαρμογή» της μέσω της ένταξής του στο Κομμουνιστικό Κόμμα,  η πολυμάθειά του και φυσικά η απίστευτη εργατικότητά του, η θέληση, το πρόγραμμα που έβαζε στον εαυτό του, η αγάπη του για κάθε τι όμορφο.

  -Αυτό είναι που αντανακλάται και στην ποίησή του και γι’ αυτό συνεχίζει να μας απασχολεί και να μας μαγεύει. 

  Έτσι είναι η ποίηση κάθε μεγάλου ποιητή. Εξακολουθεί να μας μιλά, μιας που τα θέματα που πραγματεύεται απασχολούσαν, απασχολούν και θα συνεχίσουν να απασχολούν τους ανθρώπους.

 -Υπάρχει κάποιος στίχος ή ποίημά του που δεν το ξεχνάτε ποτέ;

Υπάρχουν πολλοί στίχοι που έχω στο μυαλό μου. Αυτός όμως που έχει καθορίσει τη ζωή μου, είναι μια από τις υποθήκες που μου άφησε στο «Πρωινό άστρο»:  Άλλη χαρά/δεν είναι πιο μεγάλη/απ” τη χαρά που δίνεις  Να το θυμάσαι κοριτσάκι.

  -Ποια νομίζετε ότι θα ήταν η πολιτική του στάση σήμερα; 

  Όσο κι αν είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς σε μια τέτοια ερώτηση, αν κρίνω από τη σταθερότητα με την οποία είχε υπερασπιστεί τις απόψεις του στη διάρκεια ολόκληρης της ζωής του, δεν νομίζω πως η στάση του θα ήταν διαφορετική. Φυσικά, τις απόψεις του θα τις εξέφραζε μέσω της ποίησής του, όπως έκανε πάντα.

  -Έχετε γράψει τέσσερα παιδικά και δύο μυθιστορήματα. Υπήρξε επιρροή από τον πατέρα σας; 

  Όχι, δε νομίζω. Πιστεύω απλώς πως έπαιξε ρόλο το γεγονός πως μεγάλωσα μέσα σε ένα σπίτι που ήταν γεμάτο βιβλία και πως το πρώτο πράγμα που έφτιαξε η μητέρα μου στο παιδικό μου δωμάτιο ήταν η βιβλιοθήκη μου. Έχοντας διαβάσει τόσο πολύ, το να γράψεις κάποια στιγμή είναι κάτι που έρχεται από μόνο του.

  -Ποια μέθοδο ακολουθείτε όταν γράφετε; 

 Επειδή γενικώς είμαι «χύμα» δεν ακολουθώ κάποια μέθοδο, γιατί δεν έχω μέθοδο.  Γράφω ό,τι μου κατεβαίνει στο κεφάλι, την ώρα ακριβώς  που το γράφω, και δεν το διαβάζω δεύτερη φορά γιατί το βρίσκω βαρετό.  Μόνο αν αυτό που έγραψα πάει για έκδοση, διαβάζω υποχρεωτικά (και σέρνοντας) τις διορθώσεις. Αποτέλεσμα είναι πως, για αυτόν ακριβώς τον λόγο, δεν πρόκειται ποτέ μου να δηλώσω «συγγραφέας», -επειδή ακριβώς σέβομαι πολύ τους συγγραφείς.

 -Βοηθάει ή όχι η κληρονομιά του τη δική σας συγγραφική παραγωγή;

  Εννοείτε πρακτικά; Ναι, υποθέτω πως λόγω του ονόματος και της σχέσης μου με τον εκδοτικό οίκο του πατέρα μου, ήταν εύκολη η προσέγγιση.  Όμως εκεί σταματούν οι ευκολίες.  Θέλω να πω, κανένας εκδοτικός οίκος, ούτε φυσικά ο ΚΕΔΡΟΣ,  δεν θα εκδώσει κάτι μόνο και μόνο επειδή κάποιος έχει ένα Χ επίθετο, αν δεν πληροί κάποιες προϋποθέσεις ποιότητας και εμπορευσιμότητας.

  -Ποιες είναι οι απαιτήσεις του παιδικού βιβλίου; 

 Οι ίδιες με αυτές του μη παιδικού, σε ό,τι με αφορά. Επειδή είμαι της παλιάς σχολής, θεωρώ πως η λογοτεχνία οφείλει να διασκεδάζει και να διδάσκει, με αυτή τη σειρά, και νομίζω πως αυτό απαιτείται να κάνει και το παιδικό βιβλίο. Να κάνει τα παιδιά να περνούν ευχάριστα και να παίρνουν κάποια μηνύματα που αφορούν σε συμπεριφορές και στάση ζωής.

 Η παιδική λογοτεχνία είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της λογοτεχνίας, γιατί μέσω αυτής ασκείται η φαντασία και η σκέψη του παιδιού, ακονίζονται οι ευαισθησίες του και προετοιμάζεται, μέσω της επαφής του με το βιβλίο, να γίνει ο αυριανός ενήλικας αναγνώστης. Ζώντας στην εποχή της εικόνας, είναι προφανές πως αν το παιδί δεν μάθει από μικρό να διαβάζει, δεν θα το μάθει ποτέ. Έτσι αυτή η πρώτη επαφή του παιδιού με το βιβλίο είναι πάρα πολύ σημαντική για τη μετέπειτα εξέλιξη και του παιδιού ως αναγνώστη  αλλά και του βιβλίου ως προσφερόμενο αγαθό.